Berghajn – šta je to?
Čak pet svjetskih premijera izvedeno je u nedjelju, 28. jula na KotorArtu, kada je No Border Ochestra (NBO) započeo ovogodišnju turneju po regionu. Netipičan prostor za klasičnu muziku, Nautički muzej u Tivtu, štaviše, bio je adekvatan istraživačkom konceptu nove muzike koja izlazi iz okvira mejnstrim zvuka i tema. Na scenu se gledalo bočno ili frontalno iz daljine, preko spuštajućeg stepeništa.
NBO je ustanovljen 2012. godine u Beogradu i u Berlinu, kao nevladina organizacija s ciljem da inicira pozitivni društveni razvoj kroz snagu pomirenja i kreativnu saradnju. Ovaj regionalni prekogranični simfonijski orkestar traži načine da djeluje na društvo da bude inkluzivnije, interkulturalnije, otvorenije i demokratsko više nego što trenutno jeste. To ostvaruje unutar samog ansambla, angažujući mlade muzičare iz različitih država, posebno bivših jugoslovenskih republika, ali i na nivou svog programa, kao što je to bio slučaj sinoć na KotorArtu. Zajedno s dirigentom Premilom Petrovićem i koncertmajstorom Stankom Madićem, Orkestar je premijerno izveo kompozicije srpskog autora Draška Adžića, zatim kompozitora s Kosova Drinora Zimberija, hrvatskog autora Davora Branimira Vincea, potom Darije Andovske iz Sjeverne Makedonije i, na kraju, Danijela Zontara iz Bosne i Hercegovine. Zajednička tema za sve njih bio je berlinski klub Berghajn, često proglašavan najboljim u svetu, prostor u kojem uz industrijskih tehno vlada nulta tolerancija za fotografisanje i u kojem se mogu zadovoljiti najrazličitiji ljudski porivi. Svako od njih je na svoj način muzikom dao omaž, ne samo ovom mjestu, već čitavoj jednoj subkulturi.
Dok je Adžić iskoristio upravo elektroniku kako bi se u kombinaciji s akustičnim instrumentima približio toj tehno kulturi Berghajna, kroz kompoziciju B. matinee, mladi kompozitor Zimberi je odlučio da u zvučnim kapacitetima koje pružaju samo akustični instrumenti istraži trans, prvenstveno na nivou psihološkog stanja. U mračne sobe kluba muzikom je zakoračio Vince s kompozicijom darkroom, takođe za elektroniku i gudače, dok se Andovska odlučila da naučno istraži uticaje droge ketamin, te da psihološka stanja i stadijume konzumenta prikaže muzikom. Poznato je da u tehno kulturi važno mjesto zauzima vrijeme posle žurke – afterparty. Premda je u Beghajnu žurka sve vrijeme, od petka uveče do ponjedeljka ujutru, i premda, kako kaže, nikada nije ni bio u Berghajnu, Zontar je napisao kompoziciju Afterparty. Koliko su umjetnici odgovorili zadatku pitanje je koje zahtjeva dublju muzikološku analizu, međutim, po reakcijama publike djela su naišla na pozitivne ocjene.
Pored ovih svjetskih premijera, to jest između njih, izvedene su i poznate kompozicije za gudače – Fratri Arva Perta, u kojoj je solističku dionicu svirao Stanko Madić, zatim Adađo za gudače Samjuela Barbera i Arija Johana Sebastijana Baha iz njegove Orkestarske svite. U akustičkom smislu, ova djela su nesumnjivo razbilaja atmosferu novih kompozicija, a za isključive ljubitelje akustične muzike možda su značile i predah. Međutim, čini se da bi se bolji efekat postigao izvođenjem samo novih, tematski povezanih kompozicija. U tom slučaju, možda nije loše raspitati se prvo o konceptu programa.
Boris Marković
