Duhovna baština, simbolično i suštinski
Reperkusije političkog dijaloga
Svečanost otvaranja Don Brankovih dana muzike se već više godina vezuje za širi kontekst onoga što je u etimologiji riječi festival ukorjenjeno. Muzičkim slavljem na Trgu ispred Katedrale Sv. Tripuna u Kotoru, 13. jula je proslavljen početak jednomjesečne serije koncerata umjetnika iz zemlje, okruženja i iz cijelog svijeta na KotorArtu, kao i Dan državnosti Republike Crne Gore. S tim u vezi, muzički, istorijski, kulturni, pa i politički kontekst, barem kao reperkusija onoga što se prethodnih nedjelja odigravalo na relaciji KotorArt – Kotor – Ministarstvo kulture, nijesu nikada bili snažnije isprepleteni do ovog momenta. Da podsjetim, u samom finišu priprema festivala KotorArt je ostao bez pokroviteljstva Ministarstva kulture. Iz političkog aspekta, moguće je cijelu situaciju tumačiti kao odjek nesuglasica između lokalne samouprave to jest gradonačelnika Kotora i same Vlade, odnosno političke opozicije i vlasti. Posmatrano iz šireg ideološkog aspekta, potezi ministra kulture Janka Ljumovića ostavili su utisak „igre moći“, odnosno u najmanju ruku billi su pokušaj diskreditovanja i u krajnjem slučaju indirektnog ukidanja jednog od najvećih festivala u regionu. Iz tih razloga, KotorArt je ostao bez dijela programa, dok je segment arhitekture u potpunosti izostavljen. Sa smanjenim budžetom, dakle, najvеće posljedice je osjetio muzički dio festivala, pa su Don Brankovi dani muzike sa planiranih 16 programa svedeni prvobitno na deset, a pred sami početak festivala programskoj koncepciji se pridružila i pijanistkinja Valentina Lisica, koja je u znak podrške ponudila da besplatno održi solistički resital.
Događaj svečanog otvaranja prenijeo je snažnu poruku o vrijednostima kulturne baštine, u isto vrijeme očuvane i narušene. U tom smislu, umjetnički direktor Don Brankovih dana muzike, pijanista Ratimir Martinović u ovogodišnji festivalski koncept ugradio je temu duhovne baštine i njene re-interpretacije – simbolično, kroz sam naziv događaja Korijeni i moto festivala KotorArt renesansa, i suštinski, interpoliranjem u Boki poznatog i popularnog Bokeškog kolau umjetnički program svečanog otvaranja.
Nakon državne himne u izvođenju Festivalskog orkestra KotorArta pod vođstvom maestra Vahana Mardirosijana, publici se obratio dr Antun Sbutega, admiral Bokeljske mornarice, ističući korijene Bokeškog kola i značaj koje ono ima u istoriji kulture i civilizacije. Potom, predsjednik Opštine Kotor, Vladimir Jokić, ukazao je na kulturne vrijednosti koje Grad sa sobom nosi i važnost njegovanja umjetničkih praksi u Kotoru.
Klasični ideal događaja na otvorenom
U prvom dijelu svečanosti nastupio je pijanista Ratimir Martinović, koji je sa Festivalskim orkestrom izveo Koncert za klavir u C-duru, br. 1, op. 15 Ludviga van Betovena (Beethoven). Ovo kompozitorovo rano djelo sa odsjajem „čistog“ klasicizma, srodno poetici Mocarta (Mozart), bilo je ozbiljan izazov, kako za pijanistu tako i za orkestar, u prikazivanju preglednosti fakture i forme, jasne melodijsko-ritmičke logike, uprkos okolnostima koje su narušavale taj ideal klasične ljepote. Međutim, u tome i jeste poenta doživljaja muzičkog događaja na otvorenom, koji nije ni moguć u tišini, čak ni relativnoj, jer djelu kao muzičkom tekstu to jest partituri, u toj situaciji, suprotstavlja se muzičko djelo kao interpretacija „obogaćena“ nekom drugom „muzikom“. Stoga, povremeni nerazgovetni razgovori sa dalekih pjaca, mjauci mačaka u prolazu, te jaki udari vjetra u mikrofone, postaju neodvojivi dio muzičkog djela. U solističkoj kadenci, pred kraj prvog stava, Martinović je publiku uveo iz sfere mocartovske suptilnosti u sferu betovenovske dramatike, otvarajući joj svoj svijet doživljaja muzike.
Bokeško kolo
Drugi dio programa bio je tematski jedinstven. Premijerno prikazivanje filma Dušana Vulekovića o kulturnoj baštini Kotora, bilo je „šlagvort“ za premijerno izvođenje kompozicije Varijacije na temu Kola Bokeljske mornarice. Ova kompozitorska porudžbina okupila je mlade autore iz država bivše Jugoslavije: Marijanu Janevsku iz Makedonije, Marka Kovača iz Bosne i Hercegovine, Sonju Mutić iz Srbije, Uršulu Jašovec iz Slovenije, Antonia Babića iz Hrvatske, te crnogorsku kompozitorku Ninu Perović, kao koordinatorku projekta. Premda su u ovom slučaju varijacije shvaćene na nivou kompozitorske tehnike, a ne prvenstveno kao klasične forme, autori su, baratajući zvukom gudačkog orkestra, nadogradili poznatu temu iz različitih aspekata, kao što su razvoj muzičkog materijala (Janevska), harmonija (Mutić), melodija (Jašovec). Međustavove, koje je pisala Perović, izvodili su članovi Gradske muzike Kotor, koji inače ove godine proslavljaju 175 godina postojanja svog društva. Od jedne trube do punog limenog sastava sa udaraljkama, zvuk je bio pozicioniran iza i pored gledališta, odakle su se muzičari kretali prema sceni. Gradska muzika Kotor je inače debitantski nastup ostvarila daleke 1842. godine prilikom dolaska austrijskog nadvojvode Franca Karla u Boku. Današnji orkestar broji 30 članova, pretežno amatera duvača i udarača, a od 2013. godine Orkestrom diriguje Dario Krivokapić.
Kada je reč o Bokeškom kolu, njegova tradicija je duga, a koreografija prilično složena. U premijernom djelu Varijacije na KotorArtu je ova poznata muzička tema plesnog karaktera anonimnog autora zazvučala na kraju u cjelini, kada su se Festivalskom orkestru pridružili svi članovi Gradske muzike Kotor. Za razliku od teme na početku djela, kada je ona veoma suptilno nagoveštena u gudačima, na kraju je zazvučala u svom punom sjaju, zapravo onako kako je Gradska muzika i izvodi – svečano, veselo, igrački.
KotorArtovska šestorka
U istoriji muzike, zajedničko komponovanje jednog djela nije nepoznata praksa, mada nije ni česta. Iako je „muzika u koautorstvu“ svoj zamajac ostvarila tokom 18. vijeka u operi, najpoznatiji primjeri potiču iz 20. vijeka – kada su kompozitori francuske šestorke zajedno komponovali muziku za jedan Koktoov (Cocteau) balet, ili pak kada su, slično ovom kotorskom slučaju, Ljadov, Korsakov, Glazunov, Artsibušev, Sokolov i Vitol komponovali Varijacije na rusku temu. Koliko će ova Kotorska i/ili „KotorArtovska“ šestorka, koju objedinjuje zajednička istorija, uprkos tome što se u političkom diskursu „realni“ ex-yu prostor izmješta u „imaginarni“ region, zapravo opstati – vrijeme će pokazati. Bez obzira na to, ovi mladi autori, koji su bili okupljeni oko jedne humane ali ipak lokalne ideje, svakako i pojedinačno imaju šta da ponude sadašnjoj muzičkoj sceni. A da li će njihove Varijacije na temu Bokeljskog kola zaživjeti i na drugim scenama ostaje da vidimo.
