Interpretacijom kroz najdublje nivoe muzičke partiture

Prvi klavirski resital, jedan od ukupno tri na ovogodišnjem KotorArtu priredio je Aleksandar Madžar u utorak, 30. jula. Pred festivalskom publikom u punoj Crkvi Sv. Duha, on je izveo program usmjeren na stvaralaštvo francuskog kompozitora Morisa Ravela.

Izvodeći Kuprenov grob i Noćnog Gaspara, a potom i Valcer, Madžar je resitalu obezbjedio visok potencijal dramaturgije. Prvim dvema kompozicijama uspostavio je balans gotovo na tragu simetrije, dok je Valcerom, njegovim kontriranjem na nivou muzičke forme, osigurao dosezanje do novih interpretativnih kulminacija. S druge strane, različiti slojevi Ravelove poetike Madžar je otkrivao i sukcesivno i simultano: kompozitorov neoklasični pristup baroknoj formi i tradiciji klavirske odnosno klavsenske muzike, potom višeslojni neoklasicizam s elementima modernizma (ekspresionizma), orijentalizma i kritički odnos prema romantizmu, i na kraju, ako uključimo Brod na okeanu iz ciklusa Ogledala koji je pijanista izveo na bis – indikativne elemente impresionizma.

Od kada je imao debi s Berlinskom filharmonijom, pod vođstvom Ivana Fišera, 1990. godine, Aleksandar Madžar više od tri decenije redovno nastupa širom Evrope, uživajući u bogatoj i raznovrsnoj karijeri kao solista i kamerni muzičar, i u izvođenju koncerata s renomiranim orkestrima. Muziči kritičari i publika odavno su primetili Madžarev izrazit intelektualni pristup muzičkom djelu s jedne, i raskošnu muzikalnost s druge strane. S tim u vezi, pijanista je uspio da iznese Ravelova promišljanja Fransoa Kuprena, kao paradigmu francuskog nasljeđa barokne muzike. Na bazičnom nivou Kuprenog groba, Madžar je istakao svijet barokne polifonije i homofonije, stilizaciju igara i drugih binarnih formi, ali ne povlađujući baroknoj estetici već čuvajući kompozitorovu poziciju i kao neoklasičara i kao impresioniste. Madžareva izražena intuitivnost doprinijela je da ozvuči različite emocije, od melanholije do radosti, koje je kompozitor negdje duboko uklesao u partituri iskazujući posvjetu prijateljima stradalima u Prvom svjetskog ratu.
Jedno od najistaknutijih u klavirskoj literaturi, i zbog tehničke i zbog umjetničke vrijednosti, djelo Noćni Gaspar pisao je Ravel inspirisan poezijom Alojzija Bertrana. Iz pjesnikove zbirke kompozitor je iskoristio tri pjesme čije je slike težio da dočara muzikom. Fluidnost vodenih površina, a povrh svega priče vodene vile Udine u prvom stavu djela, Madžar je podcrtao arpeđima, dok je suptilnim promjenama u harmoniji i teksturi dočarao senzaciju svetlucanja vode. U središnjem stavu, u kojem je Ravel prikazao sliku obešenog čovjeka na vješalima pod zalazećim suncem, pijanista je u mračnoj atmosferi istakao imitaciju zvuka zvona, pojačavajući tenziju i osjećaj neizbežne smrti. Kao najvirtuozniji, finalni stav Skarbo donosi priču o zlom patuljku koji se pojavljuje i nestaje u mračnoj sobi stvarajući osjećaj straha i nelagode. Bila je to prilika da pijanista prikaže spektar svog virzoziteta uključujući brze oktave, kompleksni ritam, nagle dinamičke promjene.

Na kraju, interpretacija Ravelovog remek-djela Valcer podsjetila nas je ne samo na domete kompozitorovog stvaralaštva, nego i na destrukciju simbola jedne ere. Iako zamišljeno kao omaž valcerima Johana Štrausa Mlađeg, djelo se u muzikološkom diskursu tumači kao refleksija propadanja evropskog društva poslije Prvog svjetskog rata. Aleksandar Madžar je, s tim u vezi, istakao eleganciju bečkog valcera kao i njegov vrtoglavi i destruktivni karakter.

Boris Marković