KotorArt kao mjesto kreativnosti

Predstavljeni rezultati trogodišnjeg projekta “Sinerdži” koji za cilj ima jačanje kapaciteta industrije klasične muzike na Zapadnom Balkanu

Tokom prethodnih večeri na KotorArtu predstavljeni su rezultati trogodišnjeg projekta “Sinerdži”. Rukovodioci projekta, Sara Mandić i Viktor Varoši kao osnovni cilj postavili su jačanje kapaciteta industrije klasične muzike na Zapadnom Balkanu. S tim u vezi, kompozitori iz zemalja regiona istražili su različita kulturna nasljeđa, boraveći u sredinama u kojima inače ne žive. Dvanaest svjetskih premijera izvedeno je na KotorArtu, a nove kompozicije slušaće narednih dana publika u Dubrovniku, Trebinju, Tirani, Prištini, Beogradu i Ljubljani.

Kao rezidencijalni kompozitori u Beogradu, Milivoje Pićurić (Crna Gora) i Kris Sopićoti (Albanija) svojim djelima pristupili su iz aspekta ekomuzikologije. Pirćurić je napisao djelo Air (Vazduh) za gudački kvartet, koje omogućava univerzalno čitanje poruke, jer se ne mora nužno čitati njegova povezanost s datim lokalitetom. S druge strane, Sopićoti istakao je buku, kao glavni utisak - njegova kompozicija “Noise”, za gudački kvartet, usmjerena je na zvuk rijeke Dunav kao takve, unutar nje same, kao i na zvučni pejzaž grada.

Kada je riječ o viđenju Dubrovnika, Ardian Halimi (Kosovo) i Nina Perović (Crna Gora) bavili su se zvučnim ambijentom, na različite načine. Dok je Halimi u djelu “On the edge of silence” (Na ivici tišine) za klavir, violinu, violu i violončelo istakao akustički i estetski kvalitet zvuka, koji proizilazi iz tišine i nestaje u tami (tišini), Perović je u djelu “Encounters” (Susreti) integrisala različite elemente uključujući pričani monolog/dijalog, pokret, glumu, dokumentarni video kao poziv na (inter)akciju, proširujući tako muziku na područje instrumentalnog teatra.

Kotor, njegovo nasljeđe i sadašnji trenutak prenijeli su u muziku Matija Krečić (Slovenija) i Tomislav Oliver (Hrvatska). Kompozicija za klavirski trio - “Big Ship Full Of Joy and Crap” (Veliki brod pun radosti i “zagađenja”) nastala je kao autorova reakcija na refleksije kruzing turizma. Zato se u njoj prepoznaju različite muzike, zato dramaturški tok prati jedno oscilatorno kretanje s višestrukim amplitudama koje simbolizuju zvučne pejzaže trgova i kafana, a ritmički puls metež. S druge strane, Oliver je u kompoziciji “Korbe” (bokeljski, drvena brodska rebra) kroz metaforu sagledao harmoniju suživota multikonfesionalnosti u Kotoru.

Tragajući za istorijom podneblja, Predrag Radisavljević (Srbija) je napisao djelo “Kulšedra” za ženski glas, harmoniku i živu elektroniku. On je iskoristio albansku mitologiju, prikazujući demonsko stvorenje s tijelom zmije, četiri noge, malim krilima i devet jezika transponujući izvorni zvuk glasa i harmonike softverskim modifikovanjem na licu mjesta u pretpostavljeni zvuk aždaje. Inače, “Kulšedra” je prikazana i kako spava, tako što je pjevačica stajala na sceni tokom izvođenja prethodne kompozicije drugog autora. S druge strane, Krešnik Aličkaj (Kosovo) je napisao “Klavirski kvartet”. Oslikavajući albansko nasljeđe, on je koristio originalne teme u duhu albanske tradicionalne muzike.

Tokom trajanja projekta Sinerdži, koji je podržao program Kreativna Evropa Evropske komisije, u Prištini su boravili Mira Milosavljević (Srbija) i Timotej Kosovinc (Slovenija). Milosavljević je odabrala klasični ansambl - gudački kvartet da kroz kompoziciju Coversation Within prikaže čovjekovu slobodu, odnosno da njegovu interakciju sa samim sobom transponuje kroz različite gudačke instrumente, čime je pojačala unutarnji dijalog čovjeka i akcentovala njegov odnos sa spoljašnjim svijetom. Kosovinc je, pak, odabrao ansambl sačinjen od flaute, gitare, violončela i klavira da kroz djelo “Unheard Story” istraži priče običnog čovjeka, kojih je svuda, a koje ne čujemo ili nijesmo kadri da ih čujemo.

U Ljubljani, kao rezidencijalni kompozitori, boravili su Jetmir Zaganjori (Albanija) i Helena Skljarov (Hrvatska). Naizgled djela sasvim različitih poetika, prožima ih, na različite načine, aficiranost nadržajima iz spoljašne sredine. Zaganjori je kroz zvuk gudačkog kvarteta stvorio dinamično djelo u kojem se promišljaju posljedice kovida-19 - kroz kompoziciju “Anosmia” (nedostatak čula mirisa), a Skljarov je u djelu “Ljubljana” za flautu, violončelo, harmoniku i video, sjedinila kompozitorski i slikarski postupak, i putem savremenog pristupa kontrolisanoj aleatorici stvorila “sliku muzike”. Jer, instrumenti, svako u osnovnoj boji (flauta - plava, harmonika - crvena, a violončelo - žuta), stvarali su muziku u odnosu na slikarske pokrete iz video prizora Ljubljane.

Projekat Sinerždi pokazao je organizacione i kreativne potencijale nosioca projekta - Fondacije Don Branko Sbutega, a KotorArt prikazao mjestom u kojem se u perspektivi sasvim sigurno mogu odvijati slični događaji. Time bi se uspostavila kreativna ravnoteža u regionu, u odnosu na Kompozitorsku tribinu u Beogradu i Bijenale u Zagrebu.

Boris Marković